Kararların ne kadar sana ait?

Bir videoyu neden izliyorsun?
Bir gönderiyi neden beğeniyorsun?
Bir ürünü neden satın alıyorsun?
Gerçekten sen mi karar veriyorsun, yoksa algoritma sana sundukları üzerinden mi seçim yapıyorsun?

Dijital dünyada “tercih” dediğimiz şey, aslında yönlendirme ile şekillenen bir illüzyon olabilir.

1. Algoritma seni izliyor – her an, her hareketini

Beğendiğin içerikler, durduğun süre, yaptığın yorumlar… Hepsi bir veri.
Bu verilerle algoritmalar seni “tanıyor”, ilgi alanlarını haritalıyor ve sana özel içerikler sunuyor.

Ama soru şu:
Bu sistem seni sana daha çok yaklaştırıyor mu, yoksa seni biçimlendiriyor mu?

2. Sadece ilgi alanın değil, algı alanın da daralıyor

Sana benzeyen içerikler görmek konforludur.
Ama bu konfor, seni başka düşünce biçimlerinden ve farklı fikirlerden uzaklaştırır.

Algoritma seni tanıyor mu, evet.
Ama bu tanıma süreci, seni bir kutuya hapsediyor olabilir.
Buna “dijital yankı odası” denir. Ve bu odalar, düşünceyi daraltır.

3. Keşfettiğini sanarken yönlendiriliyorsun

“Karşıma çıktı, çok ilgimi çekti.”
Belki de ilgini çekeceği zaten tahmin edildi ve karşına çıkarıldı.
Bilinçli seçim yerine, yönlendirilmiş bir merakla hareket etmek; özgürlük değil, algoritmik pasifliktir.

Gerçek: Seçme özgürlüğü varsa, alternatifleri sen belirlemelisin. Sistem değil.

4. Tüketim alışkanlıkların bile senin değil

İzlediğin diziler, satın aldığın ürünler, okuduğun içerikler; hepsi sistemin “senin için uygun gördüğü” şeyler haline gelebilir.
Bir noktadan sonra neyi sevdiğini bile unutabilirsin.
Çünkü artık algoritmalar senin yerine karar veriyor.

Dikkat: Konfor alanı seni sen olmaktan uzaklaştırabilir.

5. Algoritma ile farkındalık arasında denge kurulmalı

Algoritmalar tümüyle zararlı değil.
Sana zaman kazandırabilir, ilgi alanlarına uygun içerikler sunabilir.
Ama bunu farkında olarak kullanmak gerekir.

Nasıl?

• Ara sıra manuel arama yap
• Farklı kaynaklardan içerik tüket
• Tek bir platforma bağlı kalma
• Bildirimleri sınırla
• İçeriği sorgula: “Ben mi seçtim, bana mı seçtirildi?”

Sonuç: Algoritma değil, niyetin yön versin

Algoritma seni tanıyor mu? Evet.
Ama bu tanıma süreci, senin kimliğini şekillendiriyorsa, bir sınır çizmenin zamanı gelmiştir.

Dijital dünyada özgür kalmak, içeriği sorgulamakla başlar.
Unutma: En değerli veri, hala senin farkındalığın.